Energia garbiari buruz ikasi
Mugitzea oso garestia zen orain dela 40 urte.
1984an, Urteko Autoa Citroën BX izan zen, oso modelo ezaguna, luxuzko estra gisa beira-jasogailu elektrikoak eta aire girotua zituena. Garai hartan, automobilak gasolinazkoak eta dieselezkoak baino ez ziren, eta haien bertsio indartsuenak, turbodieselak, ospea lortu zuen, kirol-izaera zuelako, nahiz eta kontsumo eta emisio handiak izan.
Gaur baino askoz gehiago kontsumitzen zuten auto haiek, eta gasak isurtzen zituzten iragazkirik gabeko ihes-hoditik. Partikula horiek garbitzen zituen katalizatzailea 1984an hasi zen derrigorrezkoa izaten Alemanian, baina Espainiara ez zen hamarkada bat geroago arte iritsi.
Beste aldaketa iraultzaileetako bat iristear zegoen: 1985ean, Espainian IAT berrikuspena aldian-aldian pasatzeko betebeharra ezarri zen. Horrek errepideetako segurtasuna handitzen eta automobil-parkea berritzen lagundu zuen.
Gasolinak litroko 100 pezeta inguru balio zuen. Ordutik honako KPIaren eguneraketa aplikatuta, gaur egun litroak 2,5 euro inguruko kostua izango balu bezala da.
Mugitzea garestia eta oso kutsagarria zen. Baita arriskutsuagoa ere: 1984an 4.324 pertsona hil ziren Espainian zirkulazio-istripuetan, eta 2023an, berriz, 1145 pertsona, Trafikoko Zuzendaritza Nagusiaren datuen arabera.
Gerrikoak aurreko eserlekuetan baino ez ziren derrigorrezkoak, eta ez zegoen airbagik, ez eta segurtasun-arloko beste berrikuntzarik ere, hala nola ABS balaztak. Inflexio-puntua 1996an iritsi zen, odoleko alkohol-tasa litroko 0,8 gramotik 0,5era jaitsi baitzen. Baina, batez ere, 2006an, puntukako gidabaimena martxan jarri zenean.
Autoa zen espainiarrek garai hartan gehien erabiltzen zuten garraiobidea, eta horrek areagotu egiten zuen herrialdeak petrolio-potentzienganako zuen mendekotasuna. Eta motorra zenbat eta turboelikatuagoa izan, orduan eta kontsumo handiagoa dago.
Ez zegoen auto elektrikorik, ez Abiadura Handiko trenik trenbide-sarean (1992an iritsi zen), ezta kostu txikiko airelineak ere. Espainiako aireportuetan, duela 40 urte, urtean 50 milioi bidaiari izaten ziren, eta gaur egun, berriz, ia 300 milioi bidaiari daude.
Mugikortasun jasangarria: gertukoa, eraginkorra eta garbia.
1984ko espainiarrentzat, IDAE institutuan bideari ekin genionean, auto elektriko bat iraganeko zerbait zen, automobilgintzaren aitzindariena, edo, bestela, zientzia-fikziozkoa. Ez zegoen erdibiderik. Egunerokotasunean, jostailuzkoak bakarrik ezagutzen genituen, pilekin ibiltzen zirenak, Errege Egunean Espainiako haurrek gustukoen zuten oparietako bat. Gabonetako iragarkirik ezagunenak panpinenak eta Santi Rico-ren auto telegidatuak ziren, Alacanteko Ibi herrian eginak.
Laurogeiko hamarkadako haur haien ametsa errealitate bihurtu zen mende-aldaketarekin, mugikortasunaren aro berri bat argitzean.
Azken 15 urteetan sartutako berrikuntza teknologikoei esker, auto elektrikoa unibertsalizatzea eragozten zuten oztopoak gainditu dira: baterien kalitatea eta iraupena handitzea, ibilgailuei autonomia handiagoa ematea eta ekoizpena igotzean merkeago bihurtzea. Gaur egun, 500 kilometrotik gorako tarteak dituzten ibilgailu elektrikoak merkaturatzen dira; bilakaera geldiezina da.
Mugikortasunean, zentzu zabalean, paradigma-aldaketa gertatzen ari da: mugikortasun partekatua, mugikortasun jasangarria eta mugikortasun heterogeneoa ditugu hizpide. Auto partikularraren kontzeptuan ez hainbeste zentratuta, malguagoa baita, ingurumenean ahalik eta inpaktu txikiena lortzea bilatzen baitu, eta garraiobideek osatzen baitute lotura komun batekin: eraginkortasuna eta berrikuntza teknologikoa. Patin batetik bizikleta elektriko batera, abiadura handiko tren batetik partekatutako auto batera.
Urte hauetan, mugikortasunarekin lotutako hizkera berri batera ohitu gara: karga-puntua, elektrolinera, ECO etiketa, gidatze birsortzailea, litio-ioiak, autonomia, oinezkoen erabilera, garraio-trukagailua, hibrido entxufagarria... Baina baita hiriko mugikortasun-sistemen iraultzarik handiena islatzen duen neologismo batera ere: car sharing mugimendua.
Auto bat, bizikleta bat edo gurpil-ohol bat partekatzea pentsaezina zen duela hamarkada bat. Paradigma-aldaketa (edukitzetik partekatzera) gaur egun hiri handietako kaleetan ikusten da. Galtzada okupatzeko eta ibilgailu pribatua aparkatzeko modua ere aldatu du.
Adibidez, Aparkatze Arautuaren Zerbitzua (SER) 2002an ezarri zen Madrilen, iritzi publikoaren babes handirik gabe. Orduan ORA (Aparkalekua Arautzeko Ordenantza) zuen izena. Hasierako errezeloak gorabehera, Espainiako hirietako gidariek abantailak onartu eta ikusi zituzten azkenean: auzokoei aparkatzea erraztu zien, eta kaleetan lozorroan zeuden ibilgailu erdi abandonatu zaharrak aurkitu eta zirkulaziotik ateratzea ahalbidetu zuen.
2002 urtean, hain zuzen ere, IDAE institutuak autoen fabrikatzaileek salgai jartzen zituzten ibilgailuen gasolina-kontsumoaren berri ematearen derrigortasuna bultzatu zuen. Garrantzitsuena, ordurako, ez zen haien gehieneko abiadura, garai hartako publizitatearen ezaugarri nagusia, baizik eta markak osasunean (segurtasuna) eta poltsikoan (kontsumoa) zuen eragina murrizteko egindako ahalegina.
Hiri-erregulazio horien hurrengo urratsa elektrifikazioa erraztea izan zen, plazak auto elektrifikatuentzat erreserbatuta, baita doako aparkalekua ere. Era berean, 50 000 biztanletik gorako hirien erdigunean Emisio Gutxiko Eremuak (ZBE) sortu berri dira, eta bertakoak ez direnei eta gehien kutsatzen duten autoei sarbidea mugatzen diete.
Emaitza osasun publikoan eta hiri-paisaia berri batean nabaritu da: kutsadura gutxiago eta bizi-kalitate handiagoa. Zure ustez, merezi izan al du mugikortasun berri baten aldeko ahalegin kolektibo horrek?
Espainiako e-mugikor parkea
Gure "Energia maite hori" kanpainak Espainiak hainbeste denboran izan duen arazo energetikoari aurre egiteko modu berri batean jartzen du arreta. Kanpo-mendekotasuna + erregai fosilak binomioak beste formula bati bidea eman dio: elektrifikazioa + energia-iturri berriztagarriak = energia-autonomia.
Aldaketa hori nabari izan duen sektore bat badago, hori Espainiako automobil-parkea izan da. Gaur egun, 400.000 auto elektrifikatu inguru dabiltza kaleetan eta errepideetan. 2023an soilik, 113.776 ibilgailu elektriko puru (EV) eta hibrido entxufagarri (PHEV) saldu ziren. Bi kategoria horiek Espainiako autoen salmenta-bolumenaren % 12 hartzen dute, ANFAC elkartearen arabera.
Oraindik ibilgailu elektrikoa Alemanian edo Herbehereetan bezainbeste zabaltzetik urrun gaude; hala ere, azken hiru urteetan eragile guztiek (administrazioak, fabrikatzaileak, banatzaileak, karga-puntuen instalatzaileak eta erabiltzaileak) egindako ahalegina merkatuan nabaritzen hasi da.
Ez dago elektrifikaziorik karga-sarerik gabe. Horregatik, ANFAC elkarteak 2024 urtearen erdian emandako datuen arabera, Espainiak ibilgailu elektrikoak kargatzeko 35.698 puntu publiko ditu.
Mugikortasunaren elektrifikazioa automobil-parkearen eta sare-azpiegituraren konbinazioa da. Hori dela eta, 2021ean, Next Generation funts europarrak Espainiara iristen hasi zirenean, Gobernuak MOVES familiaren planak jarri zituen martxan, eta, guztira, 2.550 milioi euro mobilizatu dituzte.
Zehazki, MOVES Planak ibilgailu elektrikoak eta kargatzeko gune publiko eta pribatuak erosteko laguntza zuzenak eskaintzen ditu. Planaren hirugarren edizioa 2024ko abenduaren 31ra arte luzatu da.
Karga-puntuen kasuan, planak instalazioaren kostuaren % 70 estaltzen duten zuzeneko laguntzak aurreikusten ditu partikularrentzat, eta % 80raino 5.000 biztanletik beherako udalerrietan. Enpresentzat, laguntza horrek azpiegituraren kostuaren % 50 estaltzen du, enpresaren tamainaren arabera.
MOVES planeko laguntzei beste zerga-neurri onuragarri batzuk gehitu zitzaizkien, hala nola PFEZ zergan ibilgailuaren kostuaren % 15 desgrabatzeko aukera (20.000 euroko mugarekin), matrikulazio-zergaren salbuespena eta, udal gehienetan, hobariak zirkulazio-zergan.
MOVES azken erabiltzaileei zuzentzen zaie: partikularrei eta enpresei. Baina laguntza-programa horrekin batera, Suspertze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planak ibilgailu elektrikoak eta horiek elikatzeko bateriak fabrikatzeko Espainiako industriarentzako laguntza-arkitektura diseinatu zuen. Horrela sortu zen PERTE VEC (Ibilgailu Elektrikoa eta Konektatua), Espainiako industria eraldatzeko 24.000 milioi euro mobilizatzeko helburuarekin.
Espainian, 2023. urtean, 2,5 milioi ibilgailu inguru fabrikatu ziren. Horietako asko esportaziorako erabiltzen dira, eta dagoeneko % 20 motor elektrikoekin ateratzen dira muntaketa-kateetatik. Laguntzak gauzatzean eta industria osora heltzean, Espainia munduko liderretako bat izango da ibilgailu elektrikoen fabrikazioan.
Aldagai guztiek helburu bera dute: Espainiako automobil-parkea elektrifikatzea. Plana da 2050ean Espainiako errepideetan auto elektrikoak eta konektatuak baino ez ibiltzea. Urruti gaude, baina parkeetan telegidatutako autoekin jolasten ginenean baino hurbilago. Gizarte eta industria osoaren ahalegina izan da eta izaten jarraitzen du.
