Energia garbiari buruz ikasi
Non bizi ginen 1984an?
Gehiago gara, askotarikoagoak gara eta hiritarragoak gara. Azkenengo 40 urteetan, 1984tik, Espainia demografikoki hazi egin da eta beste era batean banatu gara, biztanleriaren % 84 hirietan kontzentratu baita.
1984ko erroldan, 38 milioi pertsonako argazki finkoa genuen. Garai hartan, lau espainiarretik bat (% 26) 5.000 biztanle baino gutxiagoko herri batean bizi zen. Gaur egun 48 milioi biztanle gara, baina landa-eremuetan –lurraldearen % 85 betetzen dutenak– 7,5 milioi espainiar baino ez dira bizi: biztanleriaren % 16. Era berean, estatistikak adierazten digu gaur egun Espainiak dituen 48 milioi biztanleetatik 8 atzerrian jaio zirela.
Bilakaera kaletar horren ondorioz, bertikalean gehiago bizi den herrialdea gara. Gero eta txikiagoak diren eta barruan jende gutxiago duten etxeekin. Izan ere, Espainiako etxeetan eta pisuetan, gaur egun, 2,5 pertsona bizi dira batez beste. Erritmo demografiko honetan, 15 urteren buruan, etxe bakoitzeko 2,3 pertsona baino ez dira biziko. 19 milioi etxetik 23ra igaroko gara hamarkada eta erdian, Estatistiken Institutu Nazionalaren arabera. Eta hiru etxebizitzatik bat pertsona bakarrekoak izango dira, ia gaur egungoa halako bi. Horrek ondorio nabarmenak izango ditu energian eta mugikortasunean.
IDAE institutuan 40 urte daramatzagu espainiarrak bizi diren eraikin eta etxeen eraginkortasun energetikoa bultzatzen. Gaur egun, eguzki-autokontsumoa dago puri-purian, baina hainbat hamarkadatan ahalegin handia egin da zenbait alorretan: isolamendu termikoa, segurtasun teknikoa eta Espainiako etxebizitzetako berokuntza eta ur beroko sistemen modernizazioa.
Espainiako etxebizitza-parkea bereziki zaharra da gure inguruko herrialdeetakoekin alderatuta. Higiezinen sektoreko datuen arabera, Espainiako etxeek 43 urte dituzte batez beste. Zifra horrek 1984ra garamatza berriz ere, IDAE institutua sortu zenera. Eraikinen birgaitze energetikorako ahalegina nabarmena izan da ordutik, baita isolamendu termikoaren eta kontsumo energetikoaren arloan gero eta zorrotzagoak diren eraikuntza-araudiak onartzea ere. Energia-ziurtagiria, salgai edo alokairuan jartzen diren etxeetarako nahitaezkoa, 2013an jaio zen.
Eraikin zaharrak birgaitu egiten dira eta berriak "adimen energetikoarekin" eraikitzen dira. Birgaitzeko beharra funtsezkoa da 1984an urtebetean 200.000 etxebizitza baino gehiago eraikitzen zituen eta gaur egun erdia baino gutxiago inauguratzen duen herrialde batean.
Azken hamarkadetan egin diren birgaitze-planei esker, eraikinen energia-eraginkortasuna hobetu da, eta desgaitasuna duten pertsonentzako igogailuak eta sarbideak jarri dira. Suspertze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planarekin lotutako Next Generation funtsek prozesu hori bizkortu dute, 3.420 milioi euroko injekzioari esker.
Aurten, obra horietarako oniritzien kopurua % 149 hazi da pandemia aurreko kopuruekin alderatuta, Arkitektoen Elkargoen arabera. Iaz bakarrik, 37.000 etxe baino gehiago birgaitu ziren. Helburua 2026 baino lehen 410.000 jarduketa baino gehiago eginda edukitzea da, % 30etik gorako energia-kontsumoa murriztuta.
Etorkizuneko eraikinak: adimendunak, irisgarriak eta seguruak
Ba al zenekien Espainiako higiezinen parkea 25 milioi etxebizitza inguruk osatzen dutela? Horietatik, 17 milioi inguru bizitegi-eraikinetan integratuta daude, eta 8 milioi familia bakarrekoak dira.
Espainiako etxebizitzen % 45, 1980 baino lehenagokoa da, eta haien kalitatea ez da geroago eraikitakoen berdina, batez ere 2006ko Eraikuntzako Kode Teknikoari jarraikiz diseinatutakoen berdina.
Eraikin horiek gaztetzeko beharraren ondorioz, birgaitzeko zenbait estrategia planteatu dira. Birgaitze horiek beste bultzada bat jaso zuten Next Generation funtsekin, 2021etik aurrera.
Europako funtsek 3.420 milioi euro bideratu zituzten berariaz higiezinen parkea birgaitzeko eta hobetzeko, “Etxebizitza Birgaitzeko eta Hiria Berroneratzeko Plana” deritzonaren bidez. Asmoa da 2026 baino lehen 410.000 etxebizitza baino gehiago funts horien onuradun izatea. Eta haien energia berriztaezinaren kontsumoa gutxienez % 30 murriztea lor dezaten.
Eraikinen antzinatasunaz gain, planak atzeman zuen milioi bat etxebizitza inguru egoera txarrean, txarrean edo hondatuta zeudela, bizitegi-eraikinen % 75 ez zela irisgarria eta lau solairu edo gehiagoko eraikinen % 40k ez zuela igogailurik.
Arazo horrek 1980 baino lehenagoko etxebizitzei eragiten die, batez ere, baina, oro har, 2006ko Eraikuntzako Kode Teknikoaren onurarik jaso ez zutenei. Kode horrek Espainiako arkitekturari buruzko araudia bateratu eta modernizatu zuen, Europako esparrura egokituz.
Araudi horrek eraikin egin berrien kalitate tekniko hobea ekarri zuen, suteen aurkako segurtasunari, irisgarritasunari, egiturazko segurtasunari, osasungarritasunari eta eraginkortasun energetikoari dagokienez. Azken 15 urteetan eraikitako eraikin baten ataria zeharkatu besterik ez dago segurtasun-neurri horiek aplikatzen direla eta isolamendu termikoa, argiztapen eraginkorra, irisgarritasuna edo hotz- eta bero-sistemen aurreinstalazioa dituztela egiaztatzeko.
Mugikorrei, telebistei edo erlojuei gehitu diegun "adimendun" adjektiboa eraikuntza berriko eraikinei ere jartzen zaie, batez ere beren energia sortzeko eta kontsumoa murrizteko duten gaitasunagatik, kanpoko tenperaturara eta etxebizitzaren erabilera eta okupaziora egokituta.
Kalitate-maila hori zabaldu nahi da antzinatasun handieneko eraikinetara. Gainera, IDAE institutuaren parte-hartzearekin, kodea eguneratu egin da energiaren arloan. Eskakizun berriak sartu dira eraginkortasunaren eta jasangarritasunaren arloan, hala nola eguzki-energia termiko eta fotovoltaikoko instalazioak, geotermia edo aerotermia, eta ibilgailu elektrikoak kargatzeko sistemak izatea.
Sektorearen eredu-aldaketa 2022ko Arkitekturaren Kalitatearen Legearekin ere ikus daiteke. Lege horrek eraikuntzaren kultura berri bat defendatzen du, desarrollismoan zehar gertatu ziren gehiegikerietatik urrun eta iraunkortasunaren, inklusioaren, bizigarritasunaren eta eraginkortasunaren eskakizun berriekin bat datorrena. Horrek are garrantzi handiagoa hartu zuen pandemian, gure etxeak babesleku eta lanerako eta aisialdirako gune bihurtu baikenituen.
Komunitatean partekatzen dugun energia
Ilustrazioan idatzitako lege fisiko batek dio energia ez dela ez sortzen ez suntsitzen: eraldatu egiten da. Paradigma hori ere eraldatu egin da, bultzatzen gaituen energia garbi berriari esker. Gaur, Antoine de Lavoisierren legea osatu eta esan genezake energia ez dela ez sortzen ez suntsitzen: partekatu egiten da.
Izan ere, energia, batez ere eguzki-autokontsumoari esker, geuk sortzen dugu gure eraikinetan, guztion artean: ez dugu jada lurralde urrunetatik osorik inportatu behar, eta ez dugu planeta suntsitu behar, lurpetik ateraz eta atmosfera berotuz.
Maite dugun energia, gure energia maitea, pluralean bizi dugu garraio publikoa partikularraren aurretik jartzen dugunean, gure etxeetan eta enpresetan ekoizten dugunean eta sarera isurtzen dugunean eta bizilagunekin elkartzen garenean gure eraikinak hobetzeko. Partekatzen dugun energia da. Auzoetan lehen energia-komunitateak sortzea ahalbidetu duena, Next Generation funtsek bultzatuta.
Eraikinen birgaitze energetikorako lehen laguntzak IDAE institutuaren hasierako garaietakoak dira. Gogoratzen al duzu leihoak aldatzeko edo ikatz-galdara zaharrak erretiratzeko dirulaguntza zuzenak hasi zirenean? Ahalegin hori egin arren, Espainiako eraikinek eraginkortasunik eza izaten jarraitzen dute XXI. mendean.
Horregatik, 2021az geroztik, Europako funtsekin elikatutako birgaitze-planak eraikinen hobekuntza bultzatu du. Laguntzei esker, bizilagunen komunitateak ados jartzen dira energia-kontsumoa gutxienez % 30 murrizteko, fatxadak eta estalkiak isolatuz, ur beroko, berokuntzako eta aire girotuko sistemak aldatuz eta eguzki-panelak eta aerotermia eta geotermia-sistemak instalatuz.
Erkidegoko plan horietara bideratutako laguntzek azpiegituraren kostuaren % 80ra arte estaltzen dute, etxebizitza bakoitzeko 18.800 euroko mugarekin, baina kostuaren % 100era irits daitezke familia kalteberen kasuan.
Gainera, plan horiek auzoteriak helburu komun batean batzen laguntzen dute: eguzkiak, zorupeko beroak edo inguruneko aireak sortutako energia garbia ekoiztea. Jabeen erkidegoetan akordioa errazteko, laguntzekin batera, Jabetza Horizontalaren Legea aldatu zen 19/2021 Errege Lege Dekretuaren bidez. Dekretu horren bidez, energia-eraginkortasuna hobetzeko eta energia-iturri berriztagarriak instalatzeko jarduketak onartzeko behar den gutxienekoa gehiengo soilera jaitsi zen.
Elkarrekin sortzen dugun energia da gaur egun paradigma berria. Pluralean jokatzen da eta helburu komun baten inguruan batzen du gure gizartea. Ez dakigu nola eta noiz amaituko den bide hori, nahiz eta badagoen data bat (2050) zerumugan finkatua, baina badakigu nork egin zuen lehen urratsa: 1984an, IDAE institutuaren zabaltzen genituen lehen kanpainetan, "Itzali argia" esaldi sinplea esaten zuten espainiarrek.
