Energia garbiari buruz ikasi
40 urtez honaino heltzeko bere energia guztia jarri zuen herrialde bat
Aurrezpen eta efizientzia energetikoa lortzeko 40 urteko aurrerabide honetan, IDAE elkartearen sortu zenetik hona, Espainiak bere historiako eraldaketa sozial, kultural eta ekonomiko handiena bizi izan du. Modernizazio- eta hazkunde-aldi hori espainiar bakoitzaren historia pertsonalean gorpuzten da, eta jarraian emango ditugun datu batzuetan gauzatzen da.
Nolakoa zen Espainiako ekonomia 1984. urtean? Garai hartako testuinguruan koka gaitezen: Espainia, artean, ez zegoen Europar Batasunean (Europako Ekonomia Erkidegoa: hala zuen izena orduan), moneta ahula zuen (pezeta) eta atzeraldi batetik irteten ari zen. Europari atxikitzeko konpromisoaren ondorio ziren egiturazko erreforma handiak egiten hasi zen.
1984an inflazioa % 11koa zen, langabezia % 22koa, eta biztanleko errenta egungoaren erdia zen, gutxi gorabehera. Aberastasun nazionala, BPGaren terminoetan neurtuta, 200.000 milioi eurotik gorakoa zen. Gaur egun, berriz, 1,5 bilioikoa.
1984an, industria-birmoldatzeko planak diseinatu ziren. Helburua ekoizpen-sarea modernizatu eta Estatuak kontrolatutako industria astunaren pisua murriztea zen, batez ere ontzigintzarena, meatzaritzarena eta siderurgiarena.
Telefonica, Tabacalera, SEAT eta beste enpresa publiko batzuk pribatizatzeko prozesua ere hasi zen, baina baita energiaren sektorekoak ere, horietako asko Hidrokarburoen Institutu Nazionalaren (INH) inguruan bilduta.
Estatuak energiaren sektorean egindako desinbertsio horrek Endesa, Campsa, Repsol eta Enagás bezalako enpresei eragin zien, besteak beste. Horrek petrolioaren, gasaren eta elektrizitatearen sorkuntza, banaketa eta merkaturatzea pixkanaka esku pribatuetara pasatzea eta lehia bultzatzea eragin zuen.
1984. urtea, gorago aurreratu dugunez, mugarria izan zen energia-eraginkortasunaren arloan. Urtarrilaren 26an Energia Dibertsifikatzeko eta Aurrezteko Institutua (IDAE) sortu zen, partikularrak eta enpresak ardatz gisa hartuta. Ordurako energia gutxiago kontsumitzeaz hitz egiten zen, baina petrolioaren ordezko iturriak bilatzeaz ere bai; duela 40 urte horrek zientzia-fikzioa ematen zuen.
Hala, 1984ko abenduaren 17an, Espainian enpresei efizientzia eta energia aurrezteko laguntzen lehen deialdi handia argitaratu zen, eta inbertsioaren kostuaren % 40ra arteko dirulaguntzak eman ziren.
Energia-auditoretzei buruz hitz egiten hasi ziren, hondakin-beroak berreskuratzeaz, hondakinak erregai gisa erabiltzeaz, petroliotik eratorritakoak baliabide berriztagarriekin ordezkatzeaz edo uraren, eguzkiaren eta haizearen bidez elektrizitatearen autokudeaketa bultzatzeaz: hidraulikoa, fotovoltaikoa eta eolikoa.
Beste artikulu batzuetan gure herrialdearen energia aldatzeko ahalegin bateratu horren emaitzak kontatu dizkizuegu. Dena urte berean hasi zelan esan dezakegu, 1984an. Urte hartan, Espainiak erronka ugari zituen aurretik, eta energia arazo izatetik aukera izatera pasatuko zela hitz eman zion bere buruari.
Energia-lehiakortasun berria Europako funtsei esker
Yale Unibertsitatearen jasangarritasun-indizearen arabera, Espainia munduko 15. nazio jasangarriena da. Gaur egun jasangarria izatea, nazioz gaindiko gobernuek eta erakundeek ezarritako betebeharra ez ezik, hazkunde-palanka ere bada: bezeroek eta erabiltzaileek gero eta zerbitzu eta produktu jasangarri gehiago eskatzen dituzte.
Zigilu berdeek eta nazioarteko ISO estandarrek enpresen ingurumen-konpromisoa ziurtatzen dute, eta Espainiako konpainiek nota ona atera dute. Nazioarteko eta Europako reporting arau berriek gaur egun enpresak behartzen dituzte ingurumenaren, konpromiso sozialaren eta gobernu onaren arloan egindako aurrerapenak ziurtatzera eta argitaratzera.
Espainia munduko hirugarren herrialdea da ISO 50001 energia-ziurtagiriei dagokienez: ia 5.000 zigilu ditu emanda. Ingurumen-kudeaketako ISO 14001 zigilua ere 31.000 lantokiri baino gehiagori eman zaie, eta, horrenbestez, Espainia laugarren postuan dago mundu-mailan.
Tradizionalki, lehiakortasuna eta jasangarritasuna kontzeptu antagonikotzat jotzen ziren, agenda berdea nagusitzen joan den arte eta, azkenik, bi kontzeptuek elkar elikatu duten arte. Nazio Batuen Mundu Ituna Espainian berriki egindako azterlan baten arabera, Espainiako enpresa txiki eta ertainen ia % 88k jasangarritasunaren arloko estrategia bati jarraitzen zioten. 2018an, berriz, % 54koa zen portzentajea.
Gainera, 10 enpresatik 8k uste dute jasangarritasunak abantaila bat ematen diela lehiakideen aurrean, NBEren Munduko Itunaren txostenaren arabera.
Produktibitatea da Espainiako ekonomiak oraindik gainditu gabe duen gaia, baina badira jasangarritasunaren eta teknologiaren aldeko apustuarekin zerikusia duten adierazle positiboak. Energia-produktibitatea % 25 baino gehiago hazi da Espainian mende honetan, eta materialen produktibitatea, berriz, % 120. Datu ofizialen arabera, industriaren material-kontsumo garbia ia erdira jaitsi da.
Espainian energiaren ibilbide-orria den Energiaren eta Klimaren Plan Nazional Integratuaren (PNIEC) azken eguneratzean, berriztagarriak integratzeak eta energia-eraginkortasuna handitzeak etxeei eta enpresei kostu txikiagoak ekarriko dizkiela adierazten da.
Adibide bat: Espainiako familiek beren aurrekontuaren % 7,8 bideratzen zuten energiara 2019an, eta ehuneko hori % 5,7ra murriztuko da hamarkada honen amaieran.
Pandemian zehar agerian geratu ziren hornidura-arazo globalen ondoren diseinatutako berrindustrializazio jasangarriko planek, PNIECen arabera, aurreikusitakoa baino % 3,2 gehiago haztea eragingo duten Espainian, eta 363.000 enplegu sortuko dira hemendik 2025era arte, eta 560.000, berriz, 2030era arte. Sektore ekonomiko guztiei mesede egingo die, baina, bereziki, industrian, energian eta eraikuntzan izango du eragina.
PNIEC 2023-2030 programa eguneratu berri da, esan bezala, kontuan hartzeko azken urteotan gertatu den azelerazio berdea eta hazkunde ekonomikoaren proiekzio berriak, energia-eskaera handitzea dakartenak.
Datu guztiak mahai gainean direla, PNIEC berriaren arabera, 2030ean berotegi-efektuko gasak % 32 murriztuko dira, aurreikusitako % 23tik gora. Ekonomiaren elektrifikazioa % 35ekoa izango da, eta Espainian kontsumitutako elektrizitatearen % 81 jatorri berriztagarrikoa izango da. Energia-iturri nagusia, 2030ean, fotovoltaikoa izango da Espainian, eta ondoren eolikoa. Hidrogeno berdearen hazkunde handia izango da.
Espainiako independentzia energetikoa 2019an % 19 izatetik 2030ean % 50 izatera igaroko da, hau da, 86.700 milioi euro aurreztuko dira erregai fosilen inportazioetan.
PNIEC 2023ren arabera, helburu horiek guztiak lortzeko 308.000 milioi euroko inbertsioa mobilizatu beharko da, guztira, 2030era arte; horietatik, % 82 pribatua izango da, eta % 18 publikoa. Zenbateko horretatik, % 37 energia berriztagarrietara bideratuko da, % 28 aurreztera eta eraginkortasunera, % 17 energia-sareetara eta % 17 ekonomiaren elektrifikaziora.
Nola bideratuko da energia-trantsizioko inbertsio hori? Europako funtsek lankidetza publiko-pribatuko figura berri bat sortu dute, eskala handiko deskarbonizazioa eta berrindustrializazio jasangarria bultzatzen ari dena: Ekonomia Suspertzeko eta Eraldatzeko Proiektu Estrategikoak, ESEPE izenez ezagutzen direnak.
Tresna horiek 40.000 milioi euro inguru bideratzen dituzte Europako funtsetatik automobil elektrikoaren, mikroelektronika eta erdieroaleen, hidrogeno berdearen eta energia berriztagarrien industrietara, besteak beste. Hamabi ESEPE horien helburua deskarbonizazioa erraztea eta industria nazional indartsu bat sortzea da sektore estrategikoetan, hala nola mugikortasun elektrikoan, ekoizpen berriztagarrian eta biltegiratze energetikoan, eta bateria elektrikoen eta mikrotxipen fabrikazioan.
Ba al zenekien IDAE institutuan funts horien 10.000 milioi euro baino gehiago kudeatu ditugula, deialdi propioak eginez eta autonomia-erkidegoen bidez? Inbertsio horien % 91 dagoeneko martxan dago, eta horrek lan eskerga ekarri die Institutuari, autonomia-erkidegoei eta Espainiako industriari azken 4 urteetan. Baina jada emaitzak ikusten ari dira!
Ekonomiaren elektrifikazioa: Industria Iraultza berria
Irailaren 30ean ateak itxi zituen, Erresuma Batuan artean martxan zegoen ikatz bidezko azken zentral elektrikoak. Nottinghamshireko lantegiaren itxierak sinbolikoki markatu zuen duela bi mende eta erdi Ingalaterran jaio eta ikatza motor teknologikotzat izan zuen Industria Iraultzaren amaiera.
Honezkero, deskarbonizazioaren berri izango zenuen. Industrian eta garraioan erregai fosilak azkar abandonatzeari eta ordezko energia-iturri garbi eta alternatiboekin ordezkatzeari egiten dio erreferentzia. Ez ikatzak bakarrik: gasak eta petrolioak ere CO2 kantitate izugarriak sortzen dituzte, eta beste isuri kaltegarri batzuk ere bai, bai erauztean, bai errekuntzan.
Deskarbonizazioa egutegian antolatutako prozesu bat da, 2050ean gailurrera iritsi nahi duena, erregai fosilak alde batera uzteko eta energia uretatik, materia organikotik (biomasa), lurrazpiko berotik (geotermia), hidrogenotik, haizetik eta eguzkitik abiatuta sortzea ahalbidetzen duten teknologiak garatzeko plan nazional eta globalei esker.
Trantsizio berdea gizakiak ingurunearekin duen harreman berri baten eta klima-aldaketaren ondorioekiko kezkaren emaitza da, eta, horrenbestez, energia konpondu beharreko arazo nagusia dela aldarrikatu du, eta elektrifikazioa, berriz, hemendik 2050era ezarritako deskarbonizazio-helburuetara iristeko irtenbide nagusia.
EY enpresaren txosten batek aurreratu duenez, 2038an energia berdea izango da nagusi munduan, eta 2050ean mix energetikoaren % 62 izango da. McKinseyk, beste aholkularitza-enpresa batek, gehiago izango dela dio: % 85. Europaren kasuan, aldaketa gidatuko duen energia-iturria itsasoko eta lehorreko eolikoa izango da. Izan ere, 2023an, Espainian elektrizitatea sortzeko iturri nagusia eolikoa izan zen.
Munduko bosgarren potentzia gara eolikoan eta bederatzigarrena eguzki-energian, Energia Berriztagarrien Nazioarteko Agentziaren (IRENA) arabera. Baina eguzki eta haize energiek bakarrik elika al dezakete industria astuna eta distantzia luzeko garraioa hegazkinetan, itsasontzietan, kamioietan eta trenetan? Erantzuna ezetz da. Industria elektrointentsiboa deritzonak eta garraio astunak irtenbide alternatiboa behar dute. Horrela agertu da hidrogeno berdea.
Zer da hidrogeno berriztagarria edo berdea (herritarren artean esaten zaion bezala)? Unibertsoko materiaren % 75ean dagoen gas arin bat da. Espazio-ontziak Lurretik hidrogenoz bultzatzen dira, potentzia handia dutelako, baina eguzki-panelei esker jarraitzen dute bidaiatzen. Energia-iturri berri horiek gaur egun, etorkizuna baino gehiago, dagoeneko oraina direla erakusten duen beste adibide bat.
Hidrogenoa energia-iturri agortezina da, eta planetako edozein lekutan sor daiteke. Ura eta hidrogenoa oxigenotik bereizteko elektrolizagailu batzuk baino ez dira behar. Hori lortzeko, elektrolisi izeneko prozesu horrek gas- edo ikatz-kantitate oso handiak injektatzea eskatzen zuen. Eta, ondorioz, oso kutsagarria zen. Baina berriztagarrien ezarpenari esker, elektrolizagailuek energia-iturri garbiekin funtziona dezakete, hala nola eguzki-energiarekin eta eolikoarekin: horrela sortu da hidrogeno berdea.
Espainian hidrogeno berdearen aldeko apustua egin dugu industriarako eta garraio astunerako alternatiba gisa. Abantaila bat du: garraiatu eta biltegiratu egin daiteke (hortik dator etorkizuneko H2Med hidroduktoa proiektuaren eraikuntza, Espainiako hidrogenoa Europako gainerako herrialdeetara eramango duena). Baina Europako funtsei esker diseinatutako estrategia Hidrogenozko Haranak sortzera ere bideratzen da.
Hidrogenoaren balio-kate osoa hartzen duten gune industrialak dira: ekoizpena, banaketa, merkaturatzea eta bailara horietako enpresen eta jarduera-sektoreen azken kontsumoa. Hori dela eta, lehendik zeuden gune industrial eta logistikoen inguruan eratzen ari dira, hala nola Puertollano, Asturias eta Tarragona eta Cartagenako portuen inguruan, besteak beste.
Beraz, hidrogeno berdea, energia eolikoa eta eguzki-energia izango dira Espainiako trantsizio berdearen protagonistak eta desiratutako autonomia energetikoaren eragileak. IDAE institutuan urteak daramatzagu inbertsio publikoak bideratzen eta industria herri-estrategia horren inguruan biltzen. Energia agortezineko herri baten estrategia.
