Energia garbiari buruz ikasi
Uranioaren, gasaren eta petrolioaren urte haiek
Pentsa dezagun une batez 1984. urtera bueltatzen garela, Energia Dibertsifikatzeko eta Aurrezteko Institutua (IDAE) jaio zen urtera.
Gizartea txundituta zegoen Bartzelonan lehen probeta-haurtxoa jaio zela-eta, eta, azkenik, Espainia Europako Ekonomia Erkidegoan laster sartuko zela ikusten zuen. Aldaketa sozialen garai hartan, herrialdea modernizatzen ari zen, eta kultura-eztanda zegoen. Eztanda horren adierazpenik ezagunena La Movida izan zen. Haurrek La bola de cristal ikusten zuten telebistan, eta irratian Michael Jacksonen Thriller abestia entzuten zen. Apple-ek historiako lehen Mac ordenagailua fabrikatu zuen.
Maila globalean, AEB eta Sobietar Batasuna proba atomiko sekretuak egiten ari ziren, eta Txernobylgo zentralak bere laugarren erreaktore nuklearra inauguratu zuen, energia horri buruzko ikuspegia aldatuko zuen hondamendiaren atarian.
Petrolioak nazioarteko harremanak tenkatu eta eskualde-mailako botere-gune berriak sortzen zituen. Ingurumenagatik inola ere kezkatu gabe, petrolio-ontziek, sarritan, beren karga itsasora isuri eta marea beltzak sortzen zituzten, eta industriak kontrolik eta erregulaziorik gabe ekoizten zuen. Bhopalgo (India) pestizida-lantegi bateko ihesaldi batek 20 000 pertsona hil zituen 1984an.
Jasangarritasun hitza ez zegoen hiztegian. Era berean, ez zen aldaketa klimatikoaz hitz egiten, ezta ekonomia zirkularraz ere.
Uranioaren, gasaren eta petrolioaren aldia zen. 1984an bertan, hainbat urtez iraun zuten obren ondoren, Ascó (Tarragona), Cofrentes (Valentzia) eta Almarazeko (Cáceres) zentral nuklearrak martxan jarri ziren. Gure herrialdeak urtebete lehenago onetsi zuen luzamendu nuklearra: planta nuklear berrien eraikuntza etetea eta zeudenak edo inauguratzear zeudenak bakarrik mantentzea, haien bizitza erabilgarria amaitu arte.
Herrialdea, energiari dagokionez, kanpoaldearen mende zegoen: Garai hartan, Espainiak 36 milioi tona petrolio baino gehiago inportatzen zituen barne-kontsumorako, eta, horrez gain, findegiek ere erosten zuten, deribatuak ekoizteko (gasolina, gasolioa, parafina eta kerosenoa), eta gero esportatzeko. Mexiko, Iran eta Saudi Arabia ziren gure hornitzaile nagusiak.
Urre beltza delakoak kontsumitzen genuen energia primarioaren % 52 ematen zuen. % 26 ikatza zen, % 10 energia hidroelektrikoa, % 9 nuklearra eta % 3 gasa. Gaur egun, petrolioa energia primarioaren % 45 da, eta gasa % 20, baina, jada, berriztagarriak hirugarren energia-iturria dira, % 16ko kuotarekin. Ikatza, aldiz, mix energetiko nazionalaren % 3 baino gutxiago da dagoeneko.
1984. urtea une garrantzitsua izan zen Espainiako jasangarritasunaren eta energia garbien ibilbidean. Herritarrek eta enpresek orduan ez zekiten, baina aro berri bat abiarazten ari ziren. Zein da balantzea lau hamarkadako eraldaketen ondoren? Emisio gutxiago, autonomia estrategiko handiagoa eta oraindik bide luzea egiteko.
Munduko liderrak eguzki-autokontsumoan
Espainia herrialde eguzkitsua da. Eguzki-energia fotovoltaikoaren alorrean munduko potentzia izateko behar den guztia genuen, teknologia hori XXI. mendearen hasieran zabaltzen hasi zenean. Lortu al dugu?
Mundu-mailan 10. postuan gaude eta potentzia instalatuko Europako bigarren herrialdea gara, Alemaniaren atzetik. Hazkundea esponentziala izan da 2018an Espainian autokontsumoa zergapetzen zuen "eguzki-zerga" delakoa indargabetu zenetik.
Harrezkero, erregulazioa administrazio-izapideak erraztera, erabiltzaileak kontsumitzen ez dituen soberakinak merkaturatzea ahalbidetzera eta eguzki-instalazioetan nahiz etxeetako teilatuetan panelen instalazioa azkartzera bideratu da. Energia eta Klimaren 2023-2030 Plan Nazional Integratuan (PNIEC) islatzen den estatu-estrategia batekin.
Arau-esparru berriarekin batera, industria-sare propioa sortu da, berriztagarrien goraldiarekin eta eguzki-panelak instalatzeko laguntza zuzenen eta hobari fiskalen sistema batekin lotuta. Sistema hori 2021etik aurrera gauzatu zen, NextGenerationEU funtsak iritsi zirenean. Era berean, Energia Komunitateak eta Eraldaketa Komunitarioko Bulegoak (OTC) sortzea erraztu da, IDAE institutuaren laguntza-ildoekin, herritarrak autokontsumo-bide kolektibo berrietan gidatzeko.
Ekosistema horri guztiari esker, Espainia munduko bederatzigarren eguzki-potentzia da gaur egun, Txina, Estatu Batuak eta Japonia buru dituen ranking batean. Soilik 2023an gure herrialdeak eguzki-energiako 5.594 MW instalatu zituen, eta, horrenbestez, 28 666 MW-eko ahalmena zuen 2024ko urrian. Eguzki-energia fotovoltaikoa Espainiako ekoizpen elektrikoaren % 20 da dagoeneko, Red Eléctricak egiten duen monitorizazioaren arabera.
Zifra horiek lurzoruko eguzki-instalazioen ekoizpena bakarrik neurtzen dute: errepidetik ikusten dituzunak Espainian barrena bidaiatzen duzunean. Baina estatistika horiek ez dute kontuan hartzen ehunka mila teilatu eta zabaltzetan instalatutako eguzki-panelen ekoizpena.
Zenbat etxebizitza eta enpresak dute jada eguzki-autokontsumoa? Orain arte zaila zen kopuru hori ikuskatzea, Red Eléctricak ez baitu autokudeaketa erregistratzen.
Baina Autokontsumoaren Elkarrizketa Mahaiak, Red Eléctrica, enpresa energetikoak, kontsumitzaileak, autonomia-erkidegoak, Trantsizio Ekologikorako Ministerioa eta Merkatuen eta Lehiaren Batzorde Nazionala (CNMC) biltzen dituenak, autokontsumoari zifrak jartzea lortu du: Espainian dagoeneko 528 773 eguzki-instalazio daude, eta 3,88 GW ekoizteko ahalmena dute guztira.
Eguzkiaren, haizearen eta uraren herrialdea
Berriztagarriak vs berriztaezinak
Energia berriztaezinek gure planetako baliabide natural finituak ustiatzen dituzte, eta inpaktu handiak eragiten dituzte kliman, ingurumenean, ekosistemetan eta giza osasunean, bai erauztean, bai kontsumitzean. Erregai fosilak dira.
Energia berriztagarriek energia sortzen dute planetak eskaintzen dizkigun baliabideak modu naturalean aprobetxatuz, emisio kaltegarririk sortu gabe. Uraren, eguzkiaren eta haizearen indarra ustiatzen dituztenak dira.
Espainiak ez ditu petrolio- eta gas-meategi asko izan. Beti inportatu behar izan dugu. Gure putzuek ekoizpen-errekorrak lortu zituzten joan den mendeko 80ko hamarkadan. 1984an 2,3 milioi tona petrolio gordin atera ziren (gehienak, Ebroko deltaren aldean), eta kontsumoaren zati txiki bat baino ez zuten asetzen.
Gaur egun, Espainiak ez du petroliorik ateratzen, eta azken hamarkadan energia berriztagarrien aldeko apustua egin dugu: energia eolikoa, eguzki-energia eta energia hidraulikoa. Bektore horiei hidrogeno berdea gehitu berri zaie, elektrolisi-prozesu horretan energia berriztagarriak erabiliz hidrogeno-molekula eta ura bereizten dituen teknologia garatzeari esker.
Espainiako barietate orografikoa berriztagarrien aliatua da. 2.500 eguzki-ordu ditugu urtean, Europako erdialdean eta iparraldean dutena halako bi baino gehiago, eta aire-sorgailuak instalatzeko leku paregabeak ditugu.
IDAE institutuak bezala, eolikoak ere 40 urte bete ditu orain Espainian. Aerosorgailuen lehen parkea Garriguellan (Girona) instalatu zen. Ordutik, errotak Espainiako lurraldean zabalduz joan dira, eta 31.617 MW-eko potentzia instalatura iritsi da (2024ko urriko datuak), Espainia osoan dauden 22 000 aerosorgailuei esker.
Eguzki-autokontsumoaz hitz egin dugu beste artikulu batean. Hain zuzen, 28.666 MW daude instalatuta. Eta zer gertatzen da urarekin? 17.102 MW dituen potentzia instalatua dugu gure zentral hidroelektrikoetan. Instalatutako potentzia guztia 128.000 MW-ekoa da Espainian, eta ikusten da berriztagarriak % 60 baino gehiago direla dagoeneko.
Horixe islatzen du egunero Red Eléctricaren monitorizazioak. 2023an, energia berriztagarrietatik Espainiako mix elektrikoaren % 50 baino gehiago sortu zen, historian lehen aldiz. Eta 2024an zehar, eguzki-ekoizpeneko errekorrak izan dira, hala nola lau hilabetez jarraian (maiatzetik abuztura) fotovoltaikoa Espainiako energia elektrikoaren iturri nagusia izatea.
Eguzkiak, haizeak eta urak energetikoki autonomoago egin gaituzte, industria eta ekonomia hobetzen dituzte eta CO2 igorpenak murriztu dituzte. Bide horretatik jarraituko dugu?
